وظائف مردان
سرپرست خانواده
زن و شوهر دو رکن بزرگ خانواده هستند لیکن مرد بدان جهت کهآفرینش ویژهاى دارد و از جنبه تعقلات قوىتر است رکن بزرگ و سرپرست خانواده محسوب میشود.
خداوند بزرگ نیز او را به عنوان قیم و سرپرستخانواده شناختهدر قرآن کریم میفرماید: مردها سرپرست زنان میباشند، زیرا خدا بعضکسان را بر بعض دیگر برترى داده است (سوره نساء آیه 34) . چون بدین مقام شناخته شده طبعا وظائف سنگینتر و دشوارترىهم خواهد داشت. اوست که میتواند با تدبیرات عاقلانه خویش خانواده را به بهترینوجه اداره کند و اسباب خوشبختى و سعادت آنان را فراهم سازد و محیط خانه را همانند بهشت برین مرتب و منظم گرداند، و همسرش را به صورت فرشتهاى در آورد. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:مرد سرپرستخانوادهاست و هر سرپرستى نسبتبه زیردستانش مسؤولیت دارد (مستدرک جلد 2 ص 550) . مردى که مدیر خانواده است باید بدین نکته توجه داشته باشد که زن نیز انسانى است مانند مرد.خواستهها و آرزوها و حق حیات و آزادىدارد. باید بداند که زن گرفتن به معناى برده گرفتن نیست بلکه به معناى انتخاب شریک در زندگى و یار و مونس گرفتن است. باید به خواستههاىدرونى و آرزوهاى او نیز توجه داشته باشد. چنان نیست که مرد مالک مطلق زن و مطلق العنان باشد. زن نیز حقوقى بر گردن شوهر دارد.
خداوند بزرگ در قرآن مجید میفرماید: همانطور که زنها نسبتبهشوهرانشان وظائفى دارند حقوقى هم بر گردن آنها دارند و مردان را بر آنها برترى هست (سوره بقره آیه 228) .
زندارى
چنانکه شوهردارى بزرگترین وظیفه یک بانوى خانهدار بوده درشریعت اسلام در ردیف جهادقرار گرفته است همچنین زندارى بزرگترینو ارزندهترین عمل یک مرد زندار بوده رازسعادتمندى خانواده میباشد.
اما زندارى کار آسانى نیستبلکه رموزى دارد که هر کس کاملا بدانها آشنا باشد میتواند همسرش را مطابق دلخواه به صورت یک بانوى ایدهآل بلکه فرشته رحمت درآورد.
مردیکه بخواهد واقعا زندارى کند باید اخلاق و روحیات همسرشرا کاملا بدست آورد،ازخواستههاى درونى و تمایلات نفسانى او آگاه شودو بر طبق آنها برنامه زندگى را مرتب سازد.به وسیله اخلاق و رفتار خویشچنان در او نفوذ کند و دلش را بدست آورد که به خانه و زندگى دلگرم شدهاز روى عشق و علاقه خانهدارى کند.
زندارى کلمه جامع و مبهمى است که احتیاج به شرح و توضیحدارد.در مباحث آینده موردشرح و بسط قرار خواهد گرفت.
مهرورزى کن
زن کانون محبت و یک موجود صد در صد عاطفهاى است. از وجودش مهر و محبت میبارد.
حیات و زندگى او به عشق و علاقه بستگى دارد.دلش میخواهدمحبوب دیگران باشد.هر چه محبوبتر باشد شادابتر خواهد بود. براى بدست آوردن محبوبیت تا سر حد فداکارى کوشش میکند.اگر بداند محبوب کسى واقع نشده خودش را شکستخورده و بىاثر پنداشته دائما پژمرده و افسرده خواهد بود.بدین جهت میتوان به طور قطع مدعى شد که بزرگترین رمز زندارى اظهار محبت و علاقه است.
مهر و محبتخانوادگى از همه چیز ارزشدارتر است بدین جهت خداوند بزرگ در قرآن مجید آنرا یکى از آثار قدرت و نعمتهاى بزرگشمرده بر بندگان منت نهاده میفرماید:
«یکى از آیات خدا اینست که همسرانى برایتان آفرید تا با آنان انس بگیرید.و در میانتان محبت و مهربانى افکند.و در این موضوع براى اهلتفکر آیاتى هست (سوره روم آیه 31) ».
امام صادق علیه السلام فرمود:زن از مرد آفریده شده و تمام توجهش به سوى مردها معطوف میباشد.پس همسرانتان را دوستبدارید (بحار جلد 103 ص 226) .
حضرت صادق علیه السلام فرمود:هر کس از دوستان ما باشد بههمسرش بیشتر اظهارمحبت میکند (بحار جلد 103 ص 223 ) . رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر چه ایمان انسان کاملتر باشد بههمسرش بیشتر اظهار محبت مینماید (بحار جلد 103 ص 228) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود:یکى از اخلاق پیمبران اینست که نسبتبههمسرانشان محبت دارند (بحار جلد 103 ص 236) .
پیغمبر فرمود:این سخن مرد که به همسرش میگوید: واقعا ترادوست دارم، هرگز از قلبش خارج نخواهد شد (شافى جلد 2 ص 138) .
گر چه محبت باید از صمیم قلب باشد تا در دل طرف اثر بگذارد، زیرا دلها با هم راه دارند ، لیکن به محبت قلبى تنها هم نباید اکتفا کرد، بلکهلازم است صریحا آنرا اظهار نمود.درصورتى میتوان انتظار نتیجه داشتکه آثار محبت در زبان و افعال و رفتار شخص نمایان باشد.
صریحا و بدون احتیاط به همسرت اظهار عشق و علاقه کن:درحضور و غیاب از وى تعریفکن،اگر به سفر رفتى برایش نامه بنویس واز درد فراق بنال.گاهى برایش تحفهاى خریده تقدیمش کن.اگر دسترسىبه تلفن دارى گاه گاهى از احوالش جویا شو.
به همسرت احترام بگذار و خوش اخلاق باش
زن نیز مانند مرد خودش را دوست دارد و به حفظ شخصیتخویش علاقهمند است.
دوست دارد محترم و گرامى باشد.از تحقیر و توهین رنجیده خاطرمیگردد.اگر مورد احترام قرار بگیرد احساس شخصیت نموده و به کار وزندگى دلگرم میشود.از احترام و احترام کننده خوشش میآید ، از توهین وتوهین کننده متنفر میباشد.
آقاى محترم! همسرت حتما از شما انتظار دارد که بیش از دیگران به وى احترام بگذارى.البته حق دارد چنین انتظارى را داشته باشد.زیرا ترا شریک زندگى و بهترین یار واقعى خویش میداند.
حضرت صادق (علیه السلام) از پدرش نقل کرده که فرمود: هر کس زنگرفت باید او را گرامى و محترم بشمارد (بحار جلد 103 ص 224) .
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر کس مسلمانى را گرامى بدارد خدا اورا گرامى خواهد داشت (بحار جلد 74 ص 303) . پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: زنان را گرامى نمیدارند مگر افراد بزرگوار.و به آنان توهین نمیکنند جز مردم پست و فرومایه.
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر کس به خانوادهاش توهین کند خوشىزندگى را از دستخواهدداد (مواعظ العددیه ص 151) .
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:کاملترین مردم از جهت ایمان،خوش اخلاقترین آنها میباشد. بهترین شما کسى است که نسبت بهخانوادهاش احسان کند. (بحار ج 103 ص 226)
پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: هیچ عملى بهتر از اخلاق خوب نیست. (شافى ج 1 ص 166)
امام صادق علیه السلام فرمود: نیکوکارى و حسن خلق خانهها را آباد و عمرها را زیاد میکند. (شافى ج 1 ص 166)
امام صادق (ع) فرمود: شخص بد اخلاق خودش را در عذابمیدارد. (شافى ج 1 ص 176)
لقمان حکیم فرمود: مرد خردمند باید در بین خانوادهاش مانندکودک باشد و رفتار مردانه رابراى خارج منزل بگذارد. (محجة البیضاء ج 2 ص 54)
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: عیشى بهتر از خوش اخلاقى نیست. (بحار ج 71 ص 389)
پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: اخلاق خوب نصف دین میباشد. (بحار ج 71 ص 385)
وقتى سعد بن معاذ که یکى از اصحاب بزرگ رسول خدا و مورد احترام آنجناب بود درگذشترسول اکرم مانند صاحبان عزا با پاى برهنهدر تشییع جنازهاش شرکت نمود. بدست مبارکخویش جنازه را در قبرنهاده روى آنرا پوشاند.در آنهنگام مادر سعد که آن همه احترام را ازرسولخدا مشاهده نمود فرزندش سعد را مخاطب قرار داده گفت:اى سعدبهشت گوارایتباد.
پیغمبر اکرم فرمود:اى مادر سعد!این چنین مگو.زیرا سعد را درقبر فشار سختى وارد شد.بعدا علت فشار قبر سعد را از آنحضرت پرسیدند.فرمود: علتش آن بود که با خانوادهاش بداخلاقى میکرد (بحار ج 73 ص 298) .
لغزشهایش را ندیده بگیر
بشر جائز الخطاست.جز معصوم همه کس در زندگى اشتباه ولغزش دارد.ممکن است از روى جهالت و نادانى کارهاى ناروایى را انجام دهد.در این جهتبین زن و مرد فرقى نیست. براى زندر زندگىزناشویى حتما لغزشها و اشتباهاتى اتفاق خواهد افتاد.ممکن است از باب نادانى یاعدم توجه یا شدت عصبانیت، نسبتبه شوهرش بىادبى کند. ممکن استحرف نیشدار یا زشتى از دهانش خارج شود.ممکن است ازحال طبیعى خارج شود و داد و قال راه بیندازد .ممکن است بدون اجازه شوهر بلکه با نهى او کاری را انجام دهد.ممکن است در اثر بىاحتیاطى یا نادانى یا بىتوجهى یک ضرر مالى وارد سازد.و دهها از این قبیل امور کهکم یا بیش براى هرخانوادهاى اتفاق خواهد افتاد.
البته در این جهت تردید نیست که زن و شوهر باید همدیگر را راضى نگه دارند و از کارهایی که اسباب کدورت و دلخورى است جدا اجتناب نمایند.لیکن کمتر اتفاق میافتد که زن و شوهراصلا خطا و لغزشنداشته باشند.
بعضى از مردها خیال میکنند که در مورد خطاها و لغزشهاى زن و لوخیلى کوچک باشد بایدکاملا سختگیرى و مؤاخذه کرد تا تکرار نشود.
امام سجاد علیه السلام فرمود:حق زن بر تو اینست که نسبت باو مهربانى کنى زیرا زیر دست تو مىباشد.و طعام و لباسش بدهى. و نادانیهایش را ببخشى (بحار ج 74 ص 5) .
از امام صادق (علیه السلام) سئوال کردند زن چه حقى بر شوهرش دارد کهاگر آن را ادا کند نیکوکارشمرده مىشود؟فرمود:غذا و لباسش را بدهد وکارهایى را که از باب نادانى انجام مىدهد ببخشد (شافى ج 2 ص 139) .
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: مثل زن مثل استخوان کج است که اگر بحال خودش گذاشتى مىتوانى از آن استفاده کنى لیکن اگر خواستى صافش کنى خواهد شکست (وسائل ج 14 ص 123) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود:کسیکه زیر دستانش را بخاطر خطاهاىکوچک تنبیه کند نبایدانتظار بزرگى و ریاست داشته باشد (بحار ج 75 ص 272) .
اقتصاد خانواده
نفقه زن بر شوهر واجب استیعنى قانونا و شرعا مرد موظف است کلیه مخارج خانواده را ازقبیل خوراک و پوشاک و مسکن و حتى پولدکتر و دوا را تامین کند.و در صورت امتناع یا کوتاهى شرعا و قانونا موردبازخواست قرار خواهد گرفت.
مرد خردمند و با تدبیر حساب خرج و دخل خانواده را به طور دقیقمیکند.اشیاء و لوازمزندگى را به نسبت لزوم و احتیاج درجهبندى میکند.
خداوند کریم اقتصاد و میانهروى را از علائم ایمان شمرده در قرآنمجید مىفرماید:کسانى که چون خرج کنند اسراف نکنند و بخل نورزند و میان این دو معتدل باشند (فرقان آیه 67) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود:من براى کسى که اقتصاد را رعایت کندضامن مىشوم که فقیر نشود (وسائل ج 15 ص 258) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود:چهار دسته مردم دعایشان به هدف اجابتنخواهد رسید.یکى از آنهاکسى است که مالش را بیهوده تلف کند آنگاه بگوید:خدایا روزى مرا برسان.پس خدا میفرماید: مگر به تو دستور ندادمکه اقتصاد را رعایت کنى؟ (وسائل ج 15 ص 261)
عبد الله بن ابان میگوید:از موسى بن جعفر (علیه السلام) راجع به انفاق برخانواده سؤال کردم.فرمود:اسراف و تنگگیرى هر دو مکروه هستند. میانهروى را نباید از دست داد (وسائل ج 15 ص 261) .
مرد خردمند و عاقبتاندیش حتى القوه از قرض و نسیه خوددارىمیکند.و براى مصارف غیرضرورى خودش را به وام نمىاندازد.
اقتصادى که بر پایه وامهاى بانکها و سایر مؤسسات استوار باشد شرعا وعقلا پسندیده نیست.
پیغمبر اسلام (ص) فرمود:از ما نیست کسى که از جهت مال وثروت در وسعت باشد لیکن براهل و عیالش سختبگیرد (مستدرک ج 2 ص 643) .
موسى بن جعفر (علیه السلام) فرمود:عیال مرد اسیران او هستند.پسهر کس خدا به او نعمتى داده باید در مخارج اسیرانش توسعه بدهد و الا ممکن است نعمتهایش گرفته شود (بحار ج 104 ص 69) .
امام رضا (علیه السلام) فرمود:سزاوار است مرد در مخارج اهل و عیالشتوسعه دهد تا منتظر مرگش نباشند (وسائل ج 15 ص 249) .
امیر المؤمنین (علیه السلام) فرمود:هر جمعه براى اهل و عیالتان میوه تهیهکنید تا به فرا رسیدنجمعه خوشنود گردند (بحار ج 104 ص 73) .
منبع:کتاب آیین همسر داری
